Giới trẻ trăn trở chọn ‘học gì để có việc làm?

Nỗi lo chất lượng nguồn nhân lực

Mùa tuyển sinh 2024, điểm chuẩn đại Học tăng vọt, đặc biệt là ở những ngành “hot” như kinh tế, luật, hay công nghệ thông tin… Trong khi các bạn trẻ hồ hởi tìm kiếm cơ hội trở thành cử nhân tương lai thì nhiều doanh nghiệp lại đang đối mặt sự khan hiếm nhân lực có tay nghề cao và kỹ năng chuyên môn vững vàng.

Tại tọa đàm “Các vấn đề về chất lượng nguồn nhân lực”, bà Ngô Thị Oanh Vũ – Công ty De Hues Việt Nam – chia sẻ, “Trong quá trình tuyển dụng, tôi nhận thấy Sinh viên rất sáng tư duy, rất yêu nghề. Tuy nhiên, người trẻ hiện nay đang bị giới hạn về mặt ngôn ngữ, ít kinh nghiệm thực tiễn. Khi tuyển dụng và va chạm tình huống công ty đưa ra, người trẻ rất lúng túng và khả năng xử lý không thuyết phục, kém nhanh nhạy”.

Ông Trương Hoàng Tâm – Chủ tịch công đoàn In số 7 tại Khu Công nghiệp Tân Tạo, TP.HCM – cũng cho hay: “Thị trường lao động ngành in đang rất cần lao động, nhưng số trường đào tạo ngành này lại rất ít. Đây là ngành vừa thiếu thầy, vừa thiếu thợ”.

Công ty của ông Tâm đã phải tự đào tạo và liên kết với trường đại học để có đủ nhân lực. Thậm chí, cơ hội còn rộng mở với sinh viên năm nhất, năm hai làm việc thời vụ có lương để tiếp cận thực tế nghề nghiệp sớm hơn. 

Câu chuyện của ông Tâm và bà Oanh Vũ là một số lát cắt nhỏ phản ánh thực trạng “thừa thầy, thiếu thợ” đang diễn ra phổ biến tại Việt Nam. 

Điều này đặt ra một thách thức lớn cho hệ thống Giáo Dục và đào tạo, đòi hỏi phải có những thay đổi căn bản để đào tạo ra những người lao động có đủ cả kiến thức và kỹ năng, sẵn sàng đáp ứng yêu cầu của thời đại công nghiệp 4.0.

Báo động tình trạng thừa thầy thiếu thợ

Theo thống kê của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, tỷ lệ thất nghiệp của người có trình độ đại học trở lên trong quý II/2023 là 2,7%, cao hơn so với tỷ lệ thất nghiệp chung của cả nước là 2,25%. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp lại đang “khát” nhân lực có tay nghề cao, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ, kỹ thuật. 

Điều này cho thấy một thực trạng đáng báo động của thị trường lao động nước ta hiện nay là tình trạng “thừa thầy, thiếu thợ”, mà một trong những lý do lớn nằm ở vấn đề đào tạo chưa thật sự gắn với tuyển dụng; một bộ phận không nhỏ nhân sự sau đào tạo vẫn còn thiếu nhiều kỹ năng, nên không được thị trường lao động “dung nạp”.

Trên thực tế, mặc dù con số cử nhân đại học ra trường mỗi năm ở nước ta rơi vào khoảng trên 500.000 cử nhân, nhưng nhu cầu nhân sự có tay nghề giỏi của doanh nghiệp thì luôn trong tình trạng khan hiếm. “Phần vì tốc độ mở rộng hoạt động của doanh nghiệp, nhưng phần lớn nữa do nhân lực lành nghề của chúng ta đang thiếu trầm trọng” – Theo nhận định của báo Người Lao động. 

Theo kết quả khảo sát của Trung tâm trong 6 tháng đầu năm 2024 tại 9.000 doanh nghiệp đang hoạt động tại TP.HCM thì có đến 23,55% doanh nghiệp trả lời gặp khó khăn trong công tác tuyển dụng, lao động thiếu kỹ năng nghề, kỹ năng mềm và năng lực thực hành thấp, không đáp ứng được nhu cầu về lương đối với lao động dự tuyển, không tìm được lao động vừa có chuyên môn cao vừa có ngoại ngữ lưu loát…

Cởi mở hơn với cao đẳng và đào tạo nghề

Một trong những nguyên nhân sâu xa dẫn đến tình trạng này là định kiến xã hội về giá trị của các con đường học vấn. Đại học gần như vẫn được xem là “tấm vé vàng” dẫn đến thành công, trong khi cao đẳng, trung cấp hay đào tạo nghề thường bị coi là “lựa chọn thứ yếu” dành cho những Học sinh không đủ điểm vào đại học. Định kiến này đã vô tình tạo ra áp lực học tập quá mức, khiến nhiều bạn trẻ phải chạy theo những ngành “hot” mà không phù hợp với năng lực và đam mê của bản thân.

Ông Nguyễn Quang Anh Chương, Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Việt Mỹ TP.HCM, chỉ ra thực trạng: “Học sinh vẫn còn thờ ơ với các lựa chọn ngoài đại học, dù nhu cầu tuyển dụng ở các trình độ khác nhau là rất lớn… Mỗi bậc học đều có những ưu điểm riêng. Cao đẳng với thời gian đào tạo ngắn hơn, tập trung vào thực hành, là một lựa chọn tốt cho những bạn trẻ muốn nhanh chóng gia nhập thị trường lao động”.

Ông Chương nhấn mạnh về nhu cầu tuyển dụng đa dạng từ các doanh nghiệp hiện nay, không chỉ đòi hỏi bằng cấp đại học, điểm số, mà còn cả kỹ năng thực tế và thái độ làm việc. Ông cũng cho biết thêm, trong những năm qua, Cao đẳng Việt Mỹ đã nhận được nhiều đề nghị tuyển dụng từ các tập đoàn đa quốc gia, chứng tỏ nhu cầu tuyển dụng ở thời đại này rất đa dạng, ở nhiều trình độ khác nhau.

Thực tế, so với đại học, hệ cao đẳng và đào tạo nghề có thời gian đào tạo ngắn hơn, giúp người học nhanh chóng gia nhập thị trường lao động và giảm bớt gánh nặng tài chính cho gia đình. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các tập đoàn đa quốc gia, đang tích cực tuyển dụng nhân lực từ hệ cao đẳng và đào tạo nghề. 

Đột phá hơn, hình thức đào tạo cao đẳng 9+ cũng là một hình thức học tập thiết thực và mới mẻ, với lộ trình học tập linh hoạt, phù hợp với những học sinh có định hướng nghề nghiệp sớm hoặc muốn rút ngắn thời gian học tập. Tại đây, sinh viên được đào tạo nghề một cách bài bản từ sớm nhưng vẫn được học các môn văn hóa, đảm bảo cân đối lý thuyết và thực hành, sớm bắt nhịp với thị trường lao động.

Thế Định